کنترل آفات یکی از چالشهای اساسی در کشاورزی و حفظ محیطزیست است. سموم حشرهکش بهعنوان ابزارهای مؤثر در مدیریت آفات مورد استفاده قرار میگیرند. در میان انواع مختلف سموم، حشرهکشهای سیستمیک به دلیل نحوه عملکرد خاص خود، نقش مهمی در از بین بردن آفات دارند. این نوع سمها با جذب از طریق ریشه، برگ یا ساقه وارد سیستم گیاه شده و آفات را از درون نابود میکنند. در این مقاله، به بررسی کامل سم حشرهکش سیستمیک، نحوه عملکرد، مزایا، معایب، موارد مصرف و نکات ایمنی مرتبط با استفاده از آن میپردازیم.
سم حشرهکش سیستمیک نوعی آفتکش است که پس از ورود به گیاه، از طریق آوندها به بخشهای مختلف آن منتقل شده و باعث از بین رفتن آفات مکنده و جونده میشود. این سم برخلاف حشرهکشهای تماسی که فقط بر روی سطح گیاه باقی میمانند، بهصورت داخلی عمل کرده و در برابر شستوشو توسط باران یا آبیاری مقاومتر است.
این سموم در اشکال مختلفی مانند مایع، گرانول و پودر قابل حل در آب تولید میشوند و بسته به نیاز کشاورزان و نوع محصول، از طریق محلولپاشی، تزریق به خاک یا بذرمال کردن استفاده میشوند.
حشرهکشهای سیستمیک از طریق ورود به گیاه و انتقال درون آوندهای چوبی و آبکشی، به نقاط مختلف گیاه میرسند. آفات با تغذیه از شیره گیاهی آلوده به سم، دچار اختلال در عملکرد سیستم عصبی، گوارشی یا تنفسی شده و در نهایت از بین میروند.
برخی از مهمترین مکانیسمهای اثر این سموم عبارتند از:
سموم سیستمیک بسته به نوع ترکیبات فعال خود در گروههای مختلفی قرار میگیرند. مهمترین آنها عبارتند از:
این گروه از حشرهکشهای سیستمیک با تأثیر بر گیرندههای نیکوتینی سیستم عصبی مرکزی حشرات، باعث فلج و مرگ آنها میشوند. برخی از رایجترین سموم این دسته عبارتند از:
این گروه از سموم سیستمیک از طریق مهار آنزیم استیلکولیناستراز در سیستم عصبی، موجب از کار افتادن عملکرد عصبی حشرات میشوند. برخی از پرکاربردترین سموم این گروه شامل:
سموم این گروه نیز مشابه ارگانوفسفاتها عمل کرده و با مهار استیلکولیناستراز، عملکرد عصبی آفات را مختل میکنند. مثالهایی از این گروه عبارتند از:
این ترکیبات با ایجاد اختلال در کانالهای سدیمی غشای عصبی، باعث تحریک بیش از حد و مرگ آفات میشوند. برخی از معروفترین آنها شامل:
حشرهکشهای سیستمیک در مقایسه با سایر انواع سموم، مزایای متعددی دارند که موجب افزایش کارایی و اثربخشی آنها میشود. برخی از مهمترین مزایا عبارتند از:
با وجود مزایای فراوان، حشرهکشهای سیستمیک دارای برخی معایب و محدودیتها نیز هستند:
این سموم در بخشهای مختلف کشاورزی برای مقابله با آفات متعددی به کار میروند. برخی از مهمترین موارد مصرف آنها شامل:
میزان مصرف بسته به نوع سم و محصول متفاوت است و باید مطابق دستورالعمل شرکت سازنده تنظیم شود.
حشرهکشهای سیستمیک از جمله ابزارهای مؤثر در کنترل آفات کشاورزی هستند که با ورود به سیستم گیاه، آفات را از درون از بین میبرند. این سموم دارای مزایای متعددی همچون ماندگاری بالا، کاهش مصرف سم و کنترل بهتر آفات پنهان هستند. با این حال، مصرف بیش از حد آنها ممکن است منجر به مقاومت آفات و آسیب به محیطزیست شود. رعایت نکات ایمنی و استفاده اصولی از این سموم، نقش مهمی در حفظ کارایی آنها و کاهش خطرات احتمالی دارد.